Kiedy jest czas, by iść z dzieckiem do logopedy?
Pomoc logopedy jest przydatna u dziecka, gdy:
- • ma wciąż otwarte są usta, oddycha przez usta,
- • rodzi się przedwcześnie i ma objawy wcześniactwa,
- • mało gaworzy, jest mało aktywne głosowo,
- • pojawiają się problemy neurorozwojowe,
- • stwierdzono nieprawidłowe napięcie mięśniowe,
- • rozwija się wolno i nieharmonijnie, gdy odbiega od norm wiekowych,
- • z opóźnieniem podnosi główkę, późno siada i późno chodzi,
- • nieprawidłowo lub wcale nie reaguje na dźwięki w otoczeniu,
- • ma nieprawidłowo zbudowane narządy mowy między innymi język, podniebienie,
- • są kłopoty ze ssaniem, połykaniem, gryzieniem, żuciem, apetytem,
- • zbyt długo było karmione butelką i ssie smoczek (ponad 6, 9 miesiąc życia),
- • jest nadruchliwe lub apatyczne.
Dzieci rozwijają się we własnym, swoistym tempie, zależnym od wielu czynników, np.: rozwój psychofizyczny, wpływ środowiska.
Gdy etapy rozwoju mowy nie pojawiają się i opóźnienia przekraczają ponad 6 miesięcy, należy skonsultować się z logopedą.
Prawidłowy rozwój mowy w pierwszym roku „okres melodii”
wymawia pierwsze samogłoski
nadal wymawia samogłoski i doskonali je
wydaje dźwięki nieprzypominające ludzkiej mowy (gużenie – jest odruchem bezwarunkowym, zazwyczaj pojawia się przy dobrym samopoczuciu dziecka. Występuje u wszystkich dzieci również u głuchych, niedosłyszących, autystycznych, upośledzonych umysłowo)
pojawiają się pierwsze spółgłoski
powtarza sylaby charakterystyczne dla języka narodowego,
naśladuje, powtarza i samodzielnie wymawia sylaby,
co pełni funkcję nie tylko zabawy z dźwiękiem, ale i ćwiczeń słuchowych, ćwiczeń narządów artykulacyjnych
(gaworzenie – odruch warunkowy, powtarzanie i naśladowanie dźwięków z otoczenia bez kontroli słuchu, nie gaworzą dzieci niesłyszące).
rozumie wypowiedzi o zabarwieniu emocjonalnym
pojawia się gest wskazywania palcem
pierwsze słowa zbudowane z sylab otwartych
rozumie proste polecenia, niektóre nazwy osób, przedmiotów i czynności
początek rozumienia intencji mówiącego
rozumie proste słowa
pojawiają się echolalie
samodzielnie wypowiada kilka wyrazów
powtarza sylaby i słowa za dorosłym
reaguje na swoje imię
rozumie więcej niż jest w stanie samo powiedzieć
Rozwój mowy jest powiązany z innymi sferami: podczas gużenia dziecko unosi głowę, przy gaworzeniu już siada, gdy mówi pierwsze słowa pojawia się pozycja pionowa, stawanie na nogach. Reasumując na pierwszy roczek powinny pojawić się pierwsze wyrazy wypowiedziane ze zrozumieniem.
0d 12 m-ca do 2 roku – „okres wyrazu”
posługuje się nazwami
rozwój słownictwa
wzrost słownictwa
osób, przedmiotów i kilku czynności
wyrazy głównie zbudowane są z powtarzających się sylab
zdolność dzielenia uwagi z dorosłymi
głównie wypowiedzi jednowyrazowe (upraszcza: da (daj), mi (miś) ać (zobacz)
rozwój rozumienia prostych zdań (szczególnie poleceń i zakazów)
wypowiedzi dwuwyrazowe, pojawia się już odmiana wyrazów
najczęściej mówi o sobie w 3 osobie
2 letnie dziecko rozumie o wiele więcej słów i zdań, niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć. W słowniku dziecka pojawiają się samogłoski (zazwyczaj a, u, i, e,), spółgłoski: p, b, m, t, d, n, ś, ć oraz wyrażenia dźwiękonaśladowcze, np. mu, chał-chał, miał.
Rozwój ruchowy i umysłowy, intensywnie poznawanie świata jest skorelowane z rozkwitem słownictwa.
od 3 do 7 roku życia – „Okres swoistej mowy”
Dziecko 4 letnie – buduje zdania rozwinięte i złożone, mówi o przeszłości i przyszłości
- - utrwalają się głoski s, z, c, dz, (dziecko nie powinno już ich zamieniać na odpowiedniki ś, ź, ć, dź)
- - głoski sz, ż, cz, dż dziecko może wymieniać na s, z, c, dz – jest to tzw. seplenienie fizjologiczne
- - pojawia się głoska r, choć jej brak nie powinien jeszcze niepokoić
- - wzrost przymiotników i przysłówków, więcej opisów w zdaniu i słów opisujących cechy
- - wiek pytań – lawinowo wzrasta liczba pytań, pojawia się pytanie dlaczego?
Dziecko 5-letnie
mowa dziecka w tym wieku powinna być zrozumiała, a wypowiedzi dziecka wielozdaniowe. W zakresie mowy i artykulacji:
- - dziecko potrafi już bezbłędnie powtórzyć sz, ż, cz, dż, choć w mowie potocznej mogą wciąż być zastępowane przez s, z, c, dz
- - głoska r powinna być już wymawiana
- - wypowiedzi uwzględniają kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo – skutkowe, są zwykle poprawne gramatycznie;
- - dziecko potrafi wyjaśnić znaczenie słów, opisać cechy przedmiotów i możliwość ich zastosowania;
- - dziecko chętnie poprawia innych i samego siebie, szukając prawidłowego brzmienia wyrazu;
Dziecko 6-letnie
powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, oraz powinno mieć opanowane mówienie.
W zakresie mowy i artykulacji powinno:
- - poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze, czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r
- - umieć porównywać (odnajdywać różnice i podobieństwa) oraz klasyfikować przedmioty pod względem wielkości, kształtu, koloru, ciężaru, funkcji użytkowej,
- - dokonywać analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonetycznej (tzw. głoskowania),
- - wyodrębniać głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu,
- - samodzielnie wymyślać wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę,
- - wyklaskiwać ilość sylab w wyrazie,
- - określać położenie przedmiotu względem otoczenia (nad, pod, obok, między, wewnątrz itp.),
- - określać kierunek (do tyłu, na wprost, w bok itp.).
Dziecko 7-letnie
ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.
Ważne jest by dziecko poprawnie mówiło wszystkie głoski w chwili gdy uczy się czytać i pisać.